به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله سیدهادی خسروشاهی، نویسنده و پژوهشگر، عصر روز گذشته ۲۶ بهمن ماه در همایش بازخوانی و بررسی ديدگاه های سيد قطب که به همت كانون انديشه جوان، موسسه اشراق و نهاد نمايندگي مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران در تالار علامه امینی كتابخانه مركزی دانشگاه تهران در مورد «اندیشه سیاسی سید قطب» به ارائه سخن پرداخت.
وی در ابتدای سخنانش مروری اجمالی به زندگی سید قطب کرد و گفت: سید قطب ابراهیم حسین شازلی در سال ۱۹۰۶ در روستای موشا از توابع استان اسیوط در منطقه السعید مصر به دنیا آمد. برادرش نیز محمد قطب از اندیشمندان و نویسندگان مشهور مصر است. سید قطب در ۱۰ سالگی حافظ کل قرآن شد و عضویت حزب وفد را در دوره دانشجویی پذیرفت اما طولی نکشید که از آن بیرون آمد. مدتی هم با بورسیه به آمریکا سفر کرد که در کتاب «أمریکا التی رأیت» محصول مشاهدات و تحقیقات خود را نوشته است.
خسروشاهی با بیان اینکه زندگی سید قطب به چند بخش از چپ‌گرایی، دوران شک و تردید تا بازگشت به خویشتن تقسیم می‌شود، افزود: سیدقطب در مقدمه تفسیر قرآنی خود گفته که قصدش تفسیر قرآن نیست، بلکه برداشت‌های خود را راجع به قرآن نوشته است. سید قطب آثار گران بهایی دارد که اغلب آنها منتشر شده و به فارسی هم ترجمه شده است. در کتاب «العدالة الاجتماعیة فی الاسلام»، سید قطب به علت استدلال در روشی که داشت جامعه را به دو جامعه؛ اسلامی و جاهلی تقسیم کرد. به خاطر فعالیتهای سیاسی در دادگاه نظامی محاکمه شد و علی رغم دفاع جهان اسلام، متأسفانه ایشان را اعدام کردند.
سفیر سابق ایران در واتیکان در تبیین اندیشه سیاسی سید قطب درباره نوع حکومت اسلامی، اظهارداشت: اندیشمندان همواره برای ایجاد تحول بنیادین برنامه حساب شده‌ای دارند. سید قطب دارای چهار عنصر است؛ پویا بودن مفاهیم، بنیادها، روش‌ها و هدف‌ها. این عناصر چهارگانه را همیشه در نظر داشت. سید قطب در کتاب تفسیر فی ظلال القرآن این اندیشه را به تصویر می کشد و می‌گوید از بچگی قرآن را می‌خواندم اما هنر آن را درک نکرده بودم.
این محقق و پژوهشگر با بیان اینکه سید قطب درباره حکومت اسلامی در دو کتاب «العدالة الاجتماعیة فی الاسلام» و «السلام العالمی و الاسلام» کلیاتی را بیان و از ورود به جزئیات خودداری می‌کند، گفت: او خلافت دو خلیفه اول را می‌پذیرد اما خلافت خلیفه سوم را نمی‌پذیرد. معتقد است که اگر حضرت علی(ع) بعد از دو خلیفه اول به خلافت می‌رسید قبل از اینکه بنی امیه شاخ و برگ بگیرد و بر ثروت و قدرت خود بیفزاید حکومت را در دست می گرفت، وضع به گونه دیگری می‌شد و تاریخ اسلام تغییر می‌یافت. آل سعود این قسمت‌ها را در تجدید چاپ کتاب حذف کرده اما در چاپ‌های قدیمی‌تر این مطالب وجود دارد.
این استاد حوزه با اشاره به اینکه سید قطب به این مسأله می پردازد و می گوید کسانی که نگرش اسلامی دارند باید بدانند که انقلاب علیه عثمان با روح و روش اسلام نزدیک است، بیان کرد: سید قطب عقیده دارد فرمانروایان اگر عدالت اجتماعی نداشته باشند حاکمیتشان ملغی است و مشروعیت ندارند. شورا را نیز اصلی برای حیات اجتماعی می‌داند و می‌گوید نظام اسلامی بدون شورا پابرجا نخواهد بود. وی در جایی در توضیح اینکه آیا نظام اسلامی، نظام دموکراتیک است، می‌گوید لزومی ندارد که برای تبیین اندیشه‌های خود از کلمات غربی استفاده کنیم و نظام اسلامی نظام مبتنی بر «الله» است.
وی با اشاره به نوع حکومت در اندیشه گروه اخوان المسلمین، تصریح کرد: یکی از مشکلات اخوان المسلمین در انتخاب مرشد است که اکبر السن را ملاک قرار داده‌اند. در جریان شکست اخوان، علت آن اندیشه و انگیزه نبود، بلکه موانع آنها زیاد بود. رهبر آنها ابتدا به نزد آل سعود رفت و بعد هم که به ایران آمد دیدیم در همایش بین‌المللی برای خوش آمدی آل سعود چه چیزهایی گفت و با رهبر معظم انقلاب ملاقات نکرد و رفت. در نهایت آل سعود هم به اندازه یک ریال هم به آنها کمک نکرد.
خسروشاهی اظهار کرد: آخرین مرحله فکری سید قطب در مورد حکومت اسلامی در کتاب «معالم فی الطریق» است که پس از دو بار زندانی شدن تألیف کرد و جامعه را به جامعه بدتر از جاهلیت قبل از اسلام تشبیه کرد. مراد ایشان تکفیر جامعه نبوده است؛ اما افرادی مثل ایمن الظواهری نادرست متوجه شدند و از حرفهای او مصادره به مطلوب کردند و سازمان‌های جهادی تشکیل دادند و شروع به ترور کردند. حسن البنا، بیانگذار جماعت اخوان المسلمین اعلامیه‌ای صادر کرد که برنامه‌های طالبانی و ... ربطی به اخوان ندارد.
این مترجم و نویسنده کشورمان گفت: اخوانی‌ها بعد از قتل عام در دوره حکومت سرهنگ ناصر جایی نداشتند که بروند. یک عده به سوریه، به عراق و به سعودی رفتند. اعتقادی به بنی سعود نداشتند بلکه آنجا را پناهگاهی برای ادامه کار انتخاب کرده‌اند.
آیت الله خسروشاهی با اشاره به ابهاماتی که در مورد تعریض سید قطب به تشیع وجود دارد، تصریح کرد: تعریض سید قطب به تشیع مطلقاً صحت ندارد. در کنفرانسی که در مصر برگزار شد و سید قطب دبیر آن بود از حجت‌الاسلام نواب صفوی دعوت کرده بود. سید قطب به آیه ۵۵ سوره غافر اشاره می‌کند و می‌گوید حسین ابن علی از یکسو با آن شکل بزرگ و سترگ شهید می‌شود و این سؤال را مطرح می کند که آیا چنین شهادتی پیروزی است یا شکست؟ بعد پاسخ می دهد چنین شهادتی با معیار بزرگ الهی پیروزی است، زیرا چه مسلمان شیعی و چه غیر شیعی از حرکت حسین به جوش و خروش درمی‌آیند.
در پایان این نشست حسن رحیم‌پور ازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه تشابه و دوگانگی در آثار سید قطب دیده می‌شود گفت: امروز برچسب‌های زیادی به افرادی مثل سید قطب زده می‌شود که در تلاش برای نظریه پردازی در جهان اسلام بوده‌اند. اگر به تعداد انگشت دست افرادی را بخواهیم نام ببریم که در بنیانگذاری اسلام‌گرایی انقلابی نقش داشتند، یکی از آنها سید قطب است.
وی ادامه داد: اگر آثار او را بررسی انتقادی کنیم می‌توان به لحاظ کلامی، فقهی، حقوقی و ... او را نقد کرد، اما اگر از دریچه امروز نگاه کنیم، می‌بینیم که سید قطب قطعاً از کسانی است که به گردن مسلمین در دوره کنونی و در حرکات آزادی‌بخش نقش جدی داشته است اما چرا با برچسب زدن نسبت به او باید حساس بود؟ نه فقط سید قطب بلکه همه کسانی که تا نیم قرن پیش نظریه‌پردازی‌هایی کردند، امروز جزو مشهورات ایدئولوژی جریان فکری انقلابی‌اند و اساسا بسیاری از مفاهیم آن روز، در آن شرایط پیام دیگری داشت.
رحیم‌پور ازغدی تصریح کرد: تاریخ تفکر را معکوس نمی‌توان معنا کرد. از آنچه امروز گفته می‌شود نتیجه دیگری نمی‌گیرند. اگر منشأ افکار را در آن دوران ندانیم جای مقدم و مؤخر را عوض می‌کنیم و در تفسیر اندیشه‌های افرادی همچون سید قطب دچار مشکل می‌شویم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان با تأکید بر اینکه هم اکنون می‌بینیم هر چند ماه یک حکومت در جهان عرب سقوط می‌کند، یادآور شد: بسیاری پایتختهای عربی به اردوگاه انقلاب اسلامی ملحق شدند و تشکیل حکومت با ادبیات جمهوری اسلامی است که این کلید واژه‌ها خیلی در ایران دیده می‌شود، پس اتفاقاتی در حال افتادن است، نباید گفت ادبیات تکفیری داعش از منشأ تفکر سید قطب است.
نظر شما